Kunera, laatmiddeleeuwse insignes en ampullen

De website Kunera biedt toegang tot meer dan 26.000 insignes en ampullen. Deze geven een inkijkje in een deel van de middeleeuwse wereld die vaak onzichtbaar blijft. De voorstellingen variëren van Christus, Maria en de heiligen tot planten en dieren, gebruiksvoorwerpen, literaire en zelfs seksuele onderwerpen. Als geen ander medium bieden insignes en ampullen inzicht in de rijke beeldcultuur van de late middeleeuwen. Immers, sommige van de getoonde voorstellingen komen niet voor in andere kunstvormen uit dezelfde tijd.

Voor de verspreiding van afbeeldingen van de late twaalfde tot het midden van de zestiende eeuw was het goedkope gietwerk cruciaal. Bedevaartssouvenirs die in de ene plaats werden vervaardigd en in de andere plaats verloren en weggegooid, bieden bovendien zicht op het reisgedrag van mensen. Waar reisden pelgrims heen? Welke afstanden legde men af? Sommige bedevaartplaatsen trokken pelgrims van ver, andere alleen van dichtbij. De bedevaartsoorden en de vindplaatsen zijn uitgezet op een kaart wat de verspreiding van de objecten en de reispatronen van mensen in een oogopslag zichtbaar maakt.

Insigne van Cunera van Rhenen, London, British Museum, reg. 885,0508.106 © The Trustees of the British Museum

Het doel van Kunera als onderzoeksproject van de Radboud Universiteit Nijmegen is tweeledig. Enerzijds trachten we de kennis over de laatmiddeleeuwse (visuele) cultuur te vergroten en beschikbaar te maken voor een breed publiek van (amateur-)archeologen, wetenschappers en geïnteresseerden. Anderzijds dient de database een documentair doel. Insignes en ampullen zijn vaak vervaardigd van een goedkope tin-loodlegering. De materie is onherroepelijk aan oxidatie onderhevig, wanneer de objecten na opgraving bloot komen te staan aan zuurstof. Langzame degradatie van de kwetsbare objecten is onontkoombaar. Van de meeste teruggevonden insignes en ampullen hebben we bovendien unieke exemplaren, ondanks hun serieproductie. Slechts zelden worden objecten uit dezelfde gietmal teruggevonden.

Behalve de registratie van materiële gegevens is die van vondstomstandigheden belangrijk. Zeker wanneer insignes in particulier bezit zijn, worden gegevens over vindplaats en herkomst zelden vastgelegd waardoor ze dikwijls verloren gaan. Kunera streeft er dan ook naar zoveel mogelijk insignes te documenteren en fotograferen om de waardevolle informatie van dit (kunst)historische materiaal voor de toekomst te behouden.